Osoby myślące o założeniu własnej działalności gospodarczej często obawiają się ogromu formalności i tego, że na samym początku „zjedzą” ich koszty. Wprowadzona w 2018 r. instytucja działalności nierejestrowanej wychodzi tym osobom naprzeciw. Pozwala ona nie rejestrować działalności gospodarczej osobom, które:

• osiągają z tej działalności przychód nie wyższy, niż 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz
• w ostatnich 5 latach nie prowadziły działalności gospodarczej.

Korzyściami z działalności nierejestrowanej są:

• brak obowiązku zgłaszania działalności w ewidencji przedsiębiorców – CEIDG, urzędzie skarbowym i GUS,
• brak składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu działalności gospodarczej,
• brak zaliczek na podatek dochodowy,
• brak podatku VAT (chyba przedmiotem działalności jest sprzedaż towarów bądź świadczenie usług wymagających rejestracji do VAT),
• uproszczona dokumentacja księgowa (ewidencja sprzedaży).

W jaki jednak sposób rozliczać podatki w takiej działalności?

Podatek dochodowy

Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów prawa. Z osiągniętego przychodu musi się rozliczyć składając do końca kwietnia roku następującego po roku, w którym uzyskała przychód, deklarację PIT-36. Znajduje się w niej specjalna rubryka przeznaczona do zadeklarowania przychodu z działalności nierejestrowanej.

W deklaracji wykazuje się zarówno przychód, jak i koszt jego uzyskania. Podstawą uznania danego wydatku za koszt uzyskania przychodu są dokumenty zakupu. Za taki dokument będzie uznany także zwykły paragon. Należy jednak pamiętać, że wydatek uznany za koszt uzyskania przychodu musi służyć zabezpieczeniu lub uzyskaniu przychodu. W razie czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej, podatnik będzie musiał wykazać ten związek.

Dochód uzyskany z działalności gospodarczej opodatkowany jest na skali podatkowej. O ile bowiem w przypadku zwykłej działalności gospodarczej podatnik może wybrać formę opodatkowania (skala podatkowa, podatek liniowy, ryczałt), o tyle osoba prowadząca działalność nierejestrowaną takiej możliwości nie ma.

Przewagą działalności nierejestrowaną nad tradycyjną jednoosobową działalnością gospodarczą jest brak konieczności odprowadzania zaliczek na podatek. Podatek dochodowy płacony jest tylko raz w roku.

Podatek od towarów i usług

Jak już wspomnieliśmy, w przypadku działalności nierejestrowanej nie wystąpi podatek VAT. Ustawa o tym podatku nie zawiera jednak żadnego specjalnego przepisu, który wprowadzałby zwolnienie przy takiej działalności. W związku jednak z tym, że przychód z działalności gospodarczej nie może być wyższy, niż 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę (38 178 zł za cały 2024 rok), zastosowanie znajdzie zwolnienie podmiotowe z podatku VAT. Podmioty dokonujące sprzedaży na kwotę do 200 tys. zł nie muszą bowiem rejestrować się jako czynni podatnicy VAT. Z tego zwolnienia korzystają też osoby prowadzące działalność nierejestrowaną. Ustawa wprost wymienia jednak, że ze zwolnienia podmiotowego nie mogą korzystać wszyscy. Obowiązkowy VAT powstanie m. in. u podmiotów sprzedających dewocjonalia wykonane z metali innych niż szlachetne, czy biżuterię artystyczną w wieku przekraczającym 100 lat.

Od rozliczania podatku VAT należy oddzielić też kwestię dokumentowania sprzedaży paragonem fiskalnym. Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie jest z tego tytułu zwolniona z takiego obowiązku. Może jednak korzystać na zasadach ogólnych ze zwolnień wskazanych w rozporządzeniu. Co do zasady z obowiązku rejestrowania sprzedaży na kasie fiskalnej są zwolnione podmioty dokonujące rocznie sprzedaży do kwoty 20 tys. zł. Ponadto niezależnie od kwoty sprzedaży nie ma obowiązku rejestrowania na kasie sprzedaży towarów w systemie wysyłkowym, jeżeli cena zostanie w całości zapłacona na konto bankowe, a sprzedawca przypisze otrzymaną zapłatę do konkretnego towaru oraz posiada dane nabywcy (w tym dane adresowe). W przypadku świadczenia usług, obowiązek taki nie powstanie, jeżeli usługi są wykonywane dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, zapłata nastąpi na rachunek bankowy, a usługodawca będzie w stanie przypisać otrzymaną zapłatę do wykonanej usługi. W innych przypadkach osoba prowadząca działalność nierejestrowaną będzie zobowiązana rejestrować sprzedaż na kasie fiskalnej.

Jak to jest z tym ZUSem?

Z tytułu prowadzenia działalności nierejestrowanej nie ma obowiązku odprowadzania składek ZUS. Należy jednak pamiętać, że w przypadku świadczenia usług w ramach działalności nierejestrowanej przez osobę nieposiadającą innego tytułu do ubezpieczenia społecznego, usługobiorca/zleceniodawca będzie zobowiązany pobrać należne składki.

Obowiązek taki wystąpi tylko w przypadku świadczenia usług. Od sprzedaży towarów nie będą przez nikogo odprowadzane składki ZUS.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.

Stan prawny na dzień 28 października 2024 r.

autor: Radca prawny Rafał Knap