Czym jest CSRD

Od 1 stycznia 2024 r. weszła w życie Dyrektywa Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), regulująca standardy raportowania informacji niefinansowych. Nakłada ona obowiązek raportowania niefinansowego z czasem, na wszystkie duże, a także małe i średnie notowane na giełdach przedsiębiorstwa (szacuje się, że będzie to nawet 50 000 spółek).

Na potrzeby powyższego raportowania, w dniu 31 lipca 2023 roku Komisja Europejska przyjęła w formie aktu delegowanego pierwszy zestaw Europejskich Standardów Sprawozdawczości w zakresie Zrównoważonego Rozwoju (European Sustainability Reporting Standards – ESRS). Standardy te wprowadzają szczegółowe wytyczne dla przedsiębiorstw co do tego w jakim zakresie oraz w jaki sposób mierzyć i ujawniać informacje niefinansowe.

Dla porównania jej poprzedniczka tj. dyrektywa Non-Financial Reporting Directive (NFRD), nakładała obowiązek ujawniania informacji niefinansowych jedynie na duże jednostki zainteresowania publicznego (ok. 11 000 takich podmiotów w całej Europie), ale bez obowiązku stosowania standardów do raportowania informacji.

Czym jest ESG

ESG to skrót, który oznacza trzy główne filary odpowiedzialności instytucji – w tym przedsiębiorstw – za ich otoczenie:

Environmental – środowiskowy,
Social – społeczny,
Governance – ład korporacyjny.

Każdy z wymienionych elementów ma istotne znaczenie w ocenie i zarządzaniu zrównoważonym rozwojem przedsiębiorstwa i jest objęty obowiązkiem raportowania niefinansowego.

Environmental, a więc środowiskowy aspekt odnosi się do działań na rzecz ochrony środowiska, pokazuje wpływ działalności firmy na środowisko naturalne i w swoim zakresie obejmuje m.in. kwestie takie jak: emisja gazów cieplarnianych, zarządzanie zużyciem zasobów naturalnych, ochrona różnorodności biologicznej, zarządzanie odpadami.

Social dotyczy kwestii związanych z wpływem przedsiębiorcy na pracowników i lokalne społeczności, akcentuje kwestie różnorodności i inkluzywności oraz relację z klientami i etykę w biznesie.

Governance oznacza ład korporacyjny, obejmuje strukturę zarządzania, etykę biznesową oraz transparentność działań.

Harmonogram raportowania

Wymogi dotyczące sprawozdawczości są wdrażane etapowo, w różnym terminie dla różnych grup przedsiębiorstw w zależności od ich wielkości. Znaczenie ma również czy firma podlegała wcześniej dyrektywie NFRD.

Harmonogram implementacji dyrektywy CSRD przedstawia się następująco:

W 2025 roku obowiązek będzie obejmował duże spółki publiczne, podlegające pod NFRD, jeśli zatrudniają ponad 500 pracowników i jednocześnie posiadają obrót netto przekraczający 40 mln EUR lub bilans przekraczający 20 mln EUR.

Następnie w 2026 roku będą miały obowiązek złożyć raport duże spółki, które nie podlegały wcześniej pod NFRD a które zatrudniają 250 pracowników i/lub ich obrót osiągają 50 mln EUR i/lub posiadają 25 mln EUR całkowitych aktywów.

Od 2027 roku wymogi CSRD będą obowiązywać MŚP notowane na giełdzie, a w 2029 roku obowiązek raportowania obejmować będzie również niektóre firmy spoza Unii Europejskiej.

Co istotne z praktycznego punktu widzenia, raportowanie danych wymaga ich uprzedniego zgromadzenia według wcześniej przyjętej strategii zrównoważonego rozwoju, co może oznaczać konieczność transformacji modelu biznesowego firmy.

Sankcje

W Polsce raportowanie ESG jest regulowane przez przepisy ustawy o rachunkowości. Zaniedbanie raportowania niefinansowego może zostać ukarane karą grzywny lub nawet karą ograniczenia wolności do dwóch lat. Grzywna może wynosić od ponad miliona do prawie 30 milionów złotych w zależności od dochodów firmy. Ustawa o rachunkowości przewiduje również kary grzywny lub ograniczenia wolności za niezamieszczenie dokumentów dotyczących raportowania niefinansowego na stronie internetowej spółki.

Dodatkowo, ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym daje Komisji Nadzoru Finansowego uprawnienia do egzekwowania przepisów ESG.

Co ciekawe, działania greenwashingowe (manipulacyjne, polegające na przyciąganiu uwagi konsumentów za pomocą fałszywych obietnic ekologicznych oraz podkreślania rzekomego działa na rzecz redukcji niekorzystnego wpływu firmy na środowisko) są uznawane przez UOKiK za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. Prezes UOKiK może nakazać zaprzestanie takich praktyk i nałożyć karę finansową do 10% rocznego obrotu przedsiębiorcy.

Kolejną istotną zmianą jest to, że raportowane dane niefinansowe będą podlegały obowiązkowemu audytowi, a podanie nierzetelnych danych będzie podlegało odpowiedzialności karnej i finansowej – również dla członków zarządu.

Niezgłaszanie danych niefinansowych zgodnie z CSRD może mieć szersze konsekwencje aniżeli prawne np. prowadzić do utraty zaufania interesariuszy, czyli kontrahentów, inwestorów, klientów, pracowników, a co za tym idzie, zmniejszyć wartość przedsiębiorstwa na rynku. Ważna jest również kwestia konkurencyjności – przewiduje się, że inwestorzy będą chętniej podejmować współpracę z podmiotami dbającymi o zrównoważony rozwój, postrzeganymi jako odpowiedzialne i wiarygodne.

Podsumowanie

ESG to nowe spojrzenie na rolę biznesu w społeczeństwie. Stanowi podejście holistyczne łączące kwestie środowiskowe, społeczne i związane z zarządzaniem. Raportowanie ESG to nie tylko spełnienie wymogów regulacyjnych, ale także szansa na lepsze zrozumienie i zarządzanie wpływem firm na otoczenie. Dzięki temu przedsiębiorcy mogą skutecznie planować swoją strategię zrównoważonego rozwoju, równocześnie minimalizując ryzyka i wykorzystując szanse na wzrost. Stanowi to również szansę na poprawę wizerunku i konkurencyjności spółki.

Jak wcześniej wspomniano, ESRS wprowadzają niezwykle wyśrubowane zasady raportowania. Szczególnie dla podmiotów z niewielkim doświadczeniem w obszarze raportowania zrównoważonego rozwoju, przygotowanie takiego dokumentu będzie stanowiło zapewne spore wyzwanie. Biorąc to pod uwagę warto jak najszybciej zapoznać się z wymogami ESRS i odpowiednio wcześniej zacząć transformację modelu biznesowego w kierunku zrównoważonego rozwoju – po to, aby w odpowiednim czasie zgodnie z harmonogramem móc wypełnić wymogi raportowania zgodnie z ESRS.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.

Stan prawny na dzień 2 października 2024 r.

autorzy: Radca prawny Katarzyna Liput-Nowicka, Adwokat Mateusz Grosicki