Aktualnie wiele spółek akcyjnych jest na etapie zwoływania zwyczajnych walnych zgromadzeń w celu zatwierdzania dokumentów finansowych, w tym także podejmowania uchwał w sprawach pokrycia straty lub podziału zysku osiągniętego w poprzednim roku obrotowym, dlatego dzisiejszym wpisie z naszego cyklu Compliance omówimy dla Państwa kwestie związane z wypłatą zysku w spółce akcyjnej.

Czym jest dywidenda?

Dywidenda jest najważniejszym prawem majątkowym przysługującym akcjonariuszom. To, najprościej mówiąc, prawo do zysku wykazanego w sprawozdaniu finansowym za dany rok obrotowy. Przy czym pojęcie zysku i dywidendy nie jest tożsame. Zysk spółki wskazany w sprawozdaniu finansowym staje się dywidendą w chwili, w której walne zgromadzenie podejmie decyzje o przeznaczeniu go dla akcjonariuszy.

Komu i kiedy przysługuje wypłata zysku?

Prawo do dywidendy jest konkretyzacją praw akcjonariuszy do udziału w zysku spółki. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych prawo do wypłaty dywidendy wymaga spełnienia łącznie następujących warunków:

• sporządzenia i zatwierdzenia sprawozdania finansowego spółki (wypłata zysku może nastąpić wyłącznie na podstawie rocznego sprawozdania finansowego);
• zbadania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta;
• podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały o przeznaczeniu zysku w całości lub części na wypłatę dywidendy.

Po spełnieniu powyższych przesłanek akcjonariuszom może zostać wypłacony zysk, przy czym dywidenda należy się jednak wyłącznie akcjonariuszom, którym w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku przysługiwały akcje spółki. Statut spółki może upoważnić walne zgromadzenie do określenia dnia, według którego sporządza się wykaz akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy. Ten dzień nazywa się dniem dywidendy. Dzień dywidendy nie może być wyznaczony wcześniej niż pięć dni i nie później niż trzy miesiące od dnia powzięcia uchwały o podziale zysku. Jeżeli uchwała zwyczajnego walnego zgromadzenia nie określa dnia dywidendy, dniem tym jest dzień przypadający pięć dni od dnia powzięcia uchwały o podziale zysku. Dywidendę wypłaca się w terminie określonym w uchwale walnego zgromadzenia, a jeżeli uchwała walnego zgromadzenia nie określa terminu jej wypłaty, dywidenda jest wypłacana w terminie określonym przez radę nadzorczą. Termin wypłaty dywidendy wyznacza się w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia dywidendy. Jeżeli walne zgromadzenie ani rada nadzorcza nie określą terminu wypłaty dywidendy, wypłata dywidendy powinna nastąpić niezwłocznie po dniu dywidendy.

Udział w zysku oraz kwota dywidendy

Partycypacja w zysku zależy od liczby akcji posiadanych przez danego akcjonariusza. Zasada jest prosta – im więcej akcji tym większy będzie zysk uprawnionego do dywidendy akcjonariusza. Jeżeli akcje nie są całkowicie pokryte, zysk rozdziela się w stosunku do dokonanych wpłat na akcje. Warto w tym miejscu wskazać, że statut może przewidywać inny sposób podziału zysku, w tym przewidywać akcje o szczególnych uprawnieniach do dywidendy.

Kwota przeznaczona do podziału między akcjonariuszy nie może przekraczać:

• zysku za ostatni rok obrotowy,
• niepodzielonych zysków z lat ubiegłych,
• utworzonych z zysku kapitałów rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy.

Kwotę dywidendy należy pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub statutem spółki powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.

Zaliczka na poczet dywidend

Statut może upoważnić zarząd do wypłaty akcjonariuszom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy na koniec roku obrotowego, jeżeli spółka posiada środki wystarczające na wypłatę. Wypłata zaliczki wymaga zgody rady nadzorczej. Spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, wykazanego w sprawozdaniu finansowym, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i akcje własne. O planowanej wypłacie zaliczek zarząd ogłasza co najmniej na cztery tygodnie przed rozpoczęciem wypłat, podając dzień, na który zostało sporządzone sprawozdanie finansowe, wysokość kwoty przeznaczonej do wypłaty, a także dzień, według którego ustala się uprawnionych do zaliczek. Dzień ten powinien przypadać w okresie siedmiu dni przed dniem rozpoczęcia wypłat.

Przeznaczenie zysku na inne cele

Na zakończenie wskazujemy, że zysk nie musi być co roku przeznaczony na wypłaty dla akcjonariuszy. Walne zgromadzenie w drodze uchwały może przeznaczyć zysk spółki m.in. na pokrycie straty z lat ubiegłych, kapitał zapasowy, innych funduszy spółki lub wynagrodzenia dla członków organów. W doktrynie podkreśla się jednak, że nieuzasadnione, wieloletnie wyłączenie zysku z podziału pomiędzy akcjonariuszy może być uznane za działanie na szkodę interesów akcjonariuszy. Warto mieć świadomość niniejszego ryzyka w kontekście analizy możliwości finansowych spółki przy uwzględnieniu realizowanej strategii inwestycyjnej oraz interesu akcjonariuszy. Dla uchylenia uchwały o przeznaczeniu zysku na cele inne niż wypłata dywidendy wystarczające jest wykazanie, że na skutek długotrwałego, niezasadnego pozostawiania zysku w spółce nastąpiło naruszenie prawa do zysku, a co za tym idzie pokrzywdzenie akcjonariuszy.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.

Stan prawny na dzień 7 czerwca 2022 r.

Autorzy: Doradca restrukturyzacyjny Michał Sowiński, aplikant adwokacka Joanna Smulczyk